De kunstwereld heeft altijd een zekere aura van exclusiviteit en elitarisme om zich heen gedragen. Dit idee is geworteld in zowel de geschiedenis van de kunst als in de sociale en economische structuren die zich rond kunst en cultuur hebben ontwikkeld. Hoewel kunst wordt gezien als een universeel menselijke expressie en een fundamenteel middel om gevoelens, ideeën en ervaringen uit te drukken, is de manier waarop kunst wordt geproduceerd, geconsumeerd en gewaardeerd vaak beperkt tot een selecte groep binnen de samenleving. In dit artikel verkennen we enkele belangrijke redenen waarom de kunstwereld als elitair wordt beschouwd, met aandacht voor de invloed van geschiedenis, economie, opleiding, en sociale status.
.png)
De associatie tussen kunst en de elite gaat ver terug in de tijd. In de oudheid werd kunst vaak gesponsord door de heersende klasse. In Egypte, Griekenland en het Romeinse Rijk werden de meest indrukwekkende werken, zoals tempels, standbeelden en schilderijen, gemaakt in opdracht van koningen, keizers en aristocraten. De kunstwerken waren bedoeld om macht, rijkdom en status uit te stralen, en de kunstenaars die ze maakten, werden vaak gezien als vaklieden in dienst van de rijken. In de middeleeuwen en renaissance werd deze trend voortgezet: machtige families zoals de Medici in Florence speelden een cruciale rol in het promoten van kunstenaars als Michelangelo en Leonardo da Vinci, door hen te sponsoren en te ondersteunen.
Kunst werd in die tijd niet alleen gezien als een uiting van schoonheid of creativiteit, maar ook als een symbool van prestige en intellect. De elite gebruikte kunst om hun culturele superioriteit te tonen, en de werken werden vaak gemaakt om bewonderd te worden door andere leden van de elite. Kunst was een middel om sociale status te bevestigen, en de toegang tot kunst, zowel als maker als toeschouwer, was vaak voorbehouden aan een selecte groep mensen.
De moderne kunstmarkt versterkt het elitaire karakter van de kunstwereld. Originele kunstwerken, vooral van bekende en erkende kunstenaars, worden verhandeld voor astronomische bedragen op veilingen en in galeries. De prijzen van schilderijen, beeldhouwwerken en andere kunstvormen kunnen in de miljoenen lopen, waardoor ze ver buiten het bereik van de gemiddelde kunstliefhebber vallen.
Dit economische aspect van de kunstmarkt draagt bij aan de perceptie dat kunst iets is voor de rijken. Grote kunstveilingen, zoals die van Sotheby's en Christie's, tonen hoe verzamelaars en investeerders kunstwerken kopen voor exorbitante bedragen, vaak meer als een investering dan om de artistieke waarde ervan. Kunstwerken worden soms gezien als statussymbolen, die net als luxegoederen dienen om rijkdom te tonen en sociale prestige te verwerven. Dit creëert een exclusieve wereld van kunstverzamelaars, waar slechts een handvol mensen toegang heeft tot de meest gewilde werken.
Daarnaast is de rol van galeries, die vaak werken selecteren op basis van hun potentiële commerciële waarde, van invloed op de toegankelijkheid van kunst. Galeries bepalen vaak welke kunstenaars worden gepromoot en welke kunstwerken een podium krijgen, wat ertoe leidt dat kunstenaars zonder de juiste connecties of middelen moeite hebben om hun werk aan het grote publiek te tonen.
Het begrip van kunst is ook vaak verweven met het idee van culturele en intellectuele superioriteit. De kunstwereld, met name de wereld van de "hoge" kunst, zoals schilderkunst, beeldhouwkunst en klassieke muziek, wordt vaak als ontoegankelijk ervaren voor degenen zonder een bepaalde mate van opleiding of culturele kennis. Het idee dat je kunst "moet begrijpen" om het volledig te waarderen, draagt bij aan de perceptie van elitarisme.
In veel gevallen is kunst subtiel, symbolisch en complex, en vereist het kennis van kunstgeschiedenis, filosofie of culturele contexten om volledig te begrijpen. Deze intellectualisering van kunst zorgt ervoor dat sommigen zich buitengesloten voelen of het idee krijgen dat kunst niet voor hen is bedoeld. Vooral moderne en conceptuele kunst, die vaak abstract of uitdagend is in zijn presentatie, versterkt het gevoel dat kunst alleen voor een selecte groep ingewijden begrijpelijk is.
Kunstonderwijs speelt hierin ook een rol. Toegang tot goede kunsteducatie is vaak ongelijk verdeeld, waarbij mensen uit hogere sociaal-economische klassen meer kans hebben om toegang te krijgen tot culturele vorming en musea, en daardoor een beter begrip van kunst te ontwikkelen. Dit draagt bij aan de verdeling tussen de zogenaamde kunstelite en het algemene publiek.
Een andere reden waarom de kunstwereld als elitair wordt gezien, is de rol van sociale netwerken en exclusieve kringen. De kunstwereld is sterk afhankelijk van persoonlijke connecties en netwerken. Veel succesvolle kunstenaars worden gepromoot door curatoren, galeristen en verzamelaars die binnen een besloten kring opereren. Kunstbeurzen, tentoonstellingen en vernissages zijn vaak besloten evenementen, waarbij alleen mensen met de juiste connecties worden uitgenodigd.
Dit soort exclusiviteit sluit mensen uit die niet tot deze netwerken behoren. De kunstwereld kan soms meer lijken op een besloten club, waar wie je kent belangrijker is dan het talent dat je hebt. Dit leidt ertoe dat veel kunstenaars, vooral degenen die niet in de grote culturele centra wonen of die geen connecties hebben in de kunstwereld, moeilijkheden ondervinden om hun werk onder de aandacht te brengen.
Hoewel de kunstwereld vaak als elitair wordt gezien, zijn er ook pogingen gedaan om kunst toegankelijker te maken voor een breder publiek. Musea, galeries en culturele instellingen proberen steeds vaker programma's te ontwikkelen die diversere groepen mensen aanspreken. Dit kan variëren van gratis toegangsdagen tot educatieve programma's die bedoeld zijn om mensen uit achtergestelde gemeenschappen in aanraking te brengen met kunst.
Daarnaast hebben technologische ontwikkelingen, zoals sociale media en online kunstplatforms, kunstenaars de mogelijkheid gegeven om hun werk rechtstreeks aan een wereldwijd publiek te tonen, zonder tussenkomst van traditionele galeristen of curatoren. Dit heeft geleid tot een democratisering van de kunstmarkt, waarbij meer mensen toegang hebben tot kunst, zowel als makers als kopers.
Hoewel kunst een universele expressievorm is, draagt de kunstwereld onmiskenbaar een vleugje elitarisme met zich mee. Dit heeft historische wortels, wordt versterkt door economische structuren en sociale netwerken, en wordt gevoed door de perceptie dat kunst een intellectuele en culturele superioriteit vereist. Ondanks pogingen om kunst toegankelijker te maken, blijft de kunstwereld in veel opzichten een exclusieve arena waarin slechts een selecte groep volledig kan participeren. Toch is er hoop dat, met de opkomst van nieuwe platforms en een grotere focus op inclusiviteit, de kloof tussen de kunstelite en het brede publiek geleidelijk zal worden overbrugd.
