Hoe herinner jij koningin Wilhelmina? Denk je dan ook aan die kordate vrouw, gehuld in een bontjas, zittend achter haar bureau waar ze het Nederlandse volk toesprak via radio Oranje tijden de Tweede Wereldoorlog? Dit jaar is het precies zestig jaar geleden dat het Contactorgaan van Vrouwenorganisaties in Amsterdam (COVA) initiatief nam om een standbeeld te maken ter herinnering aan onze voormalige koningin. Het moest een herdenkingsbeeld worden voor de overleden koningin Wilhelmina der Nederlanden: een beeld van een oorlogsvorstin. Het beeld kwam er, maar het werd anders dan de initiatiefnemers voor ogen hadden. Te midden van het drukke Spui in Amsterdam vind je een prachtig militair ruitenstandbeeld van de vorstin die gedurende twee wereldoorlogen het Nederlandse volk regeerde. In dit artikel vertelt cultuurhistoricus Martine Bontjes, oprichter van Women of Amsterdam, welk verhaal er schuil gaat achter het standbeeld van de langst regerende vorst van Nederland.
.png)
Ruiterstandbeeld van koningin Wilhelmina door Theresia van der Pant, Loek Tangel, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, 502.197, 2013.
Hoe herinner jij koningin Wilhelmina? Denk je dan ook aan die kordate vrouw, gehuld in een bontjas, zittend achter haar bureau waar ze het Nederlandse volk toesprak via radio Oranje tijden de Tweede Wereldoorlog? Dit jaar is het precies zestig jaar geleden dat het Contactorgaan van Vrouwenorganisaties in Amsterdam (COVA) initiatief nam om een standbeeld te maken ter herinnering aan onze voormalige koningin. Het moest een herdenkingsbeeld worden voor de overleden koningin Wilhelmina der Nederlanden: een beeld van een oorlogsvorstin. Het beeld kwam er, maar het werd anders dan de initiatiefnemers voor ogen hadden. Te midden van het drukke Spui in Amsterdam vind je een prachtig militair ruitenstandbeeld van de vorstin die gedurende twee wereldoorlogen het Nederlandse volk regeerde. In dit artikel vertelt cultuurhistoricus Martine Bontjes, oprichter van Women of Amsterdam, welk verhaal er schuil gaat achter het standbeeld van de langst regerende vorst van Nederland.
Het COVA wilde een realistisch en tijdloos beeld van Wilhelmina en de opdracht werd gegeven aan beeldhouwster Theresia van der Pant. Deze beeldhouwster specialiseerde zich echter in dierensculpturen en had dus niets met het idee van Wilhelmina achter een bureau of staand in een grote bontjas. Van der Pant liet zich daarentegen inspireren door foto’s van Willhelmina als jong meisje te paard. Op 6 september 1898 werd Wilhelmina op achttienjarige leeftijd gehuldigd tot Koningin der Nederlanden. Enkele maanden na haar inhuldiging inspecteerde Wilhelmina de paardentroepen op de hei in Renkum, in aanloop naar de Eerste Wereldoorlog. Koningin Wilhelmina bracht geregeld bezoeken aan verschillende Nederlandse legervelden, tijdens deze gebeurtenissen droeg zij altijd een rechte hoed. Van der Pant nam dit beeld als uitgangspunt voor haar werk. Ze maakte ter studie een reis naar Wenen waar ze bij de Spaanse Rijschool de loop van paarden bestudeerde. Voor het paard van Wilhelmina koos zij een damespaard dat in telgang liep waarbij de vrouw zijwaarts in het zadel zat. Bovendien sprak Van der Pant meerdere malen af met Koningin Juliana om zich te laten informeren over de gewenste kledingvoorschriften voor het beeld van Wilhelmina als amazone.
Het beeld zou aanvankelijk op het Damrak worden geplaatst, maar toen de daadwerkelijke grootte van het ontwerp bekend werd, is besloten het werk te verplaatsen. Er was geen rekening gehouden met een paard op een sokkel. De Gemeente Amsterdam besloot dat het ruim twee meter hoge beeld, staande op een sokkel van twee meter, beter op het Rokin kon worden geplaatst. Al snel na de onthulling kwam er kritiek op de militaire personificatie van Wilhelmina. Volgens kunsthistoricus Arjan de Koomen impliceert een persoon te paard soevereiniteit: “Hij of zij is het paard te baad, zoals hij of zij ook de onderdanen de baas is.” Het was met name dit aspect wat weerstand opriep bij het Nederlandse volk en er kwamen verschillende dreigementen. Onder het motto: “In onze rooie stad geen Wilhelmien” werd gedreigd een bom onder het beeld te plaatsen. Afgezien van een poging tot vandalisme waarbij het paard als zebra werd beschilderd, is er tot op de dag van vandaag niets destructiefs mee gebeurd. Wat vind jij van het standbeeld? Is het paard niet prachtig gelukt? En is het niet bijzonder dat er een standbeeld kwam van een vrouw die op haar achttiende verjaardag koningin werd van ons land, een ongewoon beeld van een ongewone vrouw.
Wil je meer leren over de geschiedenis van Amsterdam? Boek dan een wandeling met Women of Amsterdam! Iedereen kent Anne Frank en Aletta Jacobs, maar welke vrouwen waren er nog meer bepalend voor Amsterdam? Tijdens de Women of Amsterdam tour leer je over bekende en onbekende vrouwen die hun stempel hebben gedrukt op de Nederlandse hoofdstad. In een wandeling van 2,5 uur neemt Martine je mee door het historisch centrum van Amsterdam langs plekken waar vrouwen een belangrijke rol hebben gespeeld. Martine studeerde cultuurgeschiedenis in Amsterdam waar ze zich focuste op vrouwengeschiedenis. In Italië werkte ze als stadsgids en dit bracht haar op het idee om in haar eigen mooie lieve Amsterdam rondleidingen te geven door de stad. Zo vind je midden in de drukte een oase van rust op een plek die al in de middeleeuwen door vrouwen werd gesticht, passeer je de studentenkamer van Aletta Jacobs en leer je meer over de verworvenheden van Majoor Bosshardt op de wallen.
Hoe te boeken?
Women of Amsterdam tour
