Wat maakt een boek tot een klassieker in wording? Misschien is het de manier waarop het persoonlijke en het historische moeiteloos in elkaar overvloeien. Misschien is het de taal, de stijl, het lef van de schrijver om ons mee te nemen naar plekken waar we nog nooit zijn geweest – innerlijk én uiterlijk. En soms is het simpelweg de liefde. Die ongrijpbare kracht die alles richting lijkt te geven, ook al ziet niemand het kompas.
.png)
Joost de Vries, winnaar van onder meer de Gouden Boekenuil en de Frans Kellendonkprijs, schreef met Hogere machten een roman die al deze elementen verenigt. Een boek dat zijn lezers niet alleen vermaakt, maar ook vervoert.
Het is begin jaren dertig wanneer James Welmoed – een gedisciplineerde, sociaal ambitieuze ambtenaar met een bijna verstikkende zelfbeheersing – kennismaakt met Elizabeth van Elzenburg, een jonge, briljante vrouw met schrijversaspiraties, een scherpe tong en een ontembare drang naar avontuur.
Ze lijken elkaars tegenpolen: hij leeft in het schema van zijn carrière en reputatie, zij in de grillige stroom van haar geest en verlangens. Maar daar, in het koloniale Bandoeng, is er die ene ontmoeting die het leven in een nieuwe plooi legt.
Ze kunnen niet met elkaar, maar nog minder zonder elkaar. Wat volgt is geen romance in de klassieke zin. Het is een affaire die alle definities tart: langdurig, onderbroken, intens, ongrijpbaar. Terwijl de wereld in brand staat, blijven ze op een of andere manier in elkaars baan cirkelen.
De kracht van Hogere machten ligt in de manier waarop De Vries de menselijke ervaring verweeft met historische gebeurtenissen. Van de beklemming van het koloniale leven tot de chaos van Londen tijdens de Blitz; van het verstikkende Den Haag van de wederopbouw tot het zinderende, revolutionaire Caïro in de jaren zestig – de roman is niet alleen een liefdesverhaal, maar ook een tijdreis door een woelige eeuw.
Toch wordt het nooit een geschiedenisles. De context dient het verhaal – nooit andersom. Wat De Vries wil laten zien is hoe liefde, verlangen, spijt en trots tijdloos zijn. Hoe een leven zich soms laat vormen door politieke omstandigheden, maar minstens zo vaak door één blik, één brief, één verloren zomer.
Wat deze roman ook uitzonderlijk maakt, is de stijl. De Vries schrijft met bravoure, intelligentie en flair. Hij speelt met taal, mengt ironie met ernst, en durft te experimenteren met anachronismen. Zo laat hij Elizabeth af en toe denken aan liedjes die pas decennia later geschreven zouden worden – niet als fout, maar als knipoog. De Vries gelooft niet in de zuivere reconstructie van een tijdperk, maar in de kracht van fictie om gevoelens over de tijd heen te tillen.
Het boek vraagt soms wat van zijn lezer, maar geeft daar ook rijkelijk voor terug. Geen bladzijde is vrijblijvend. Elk hoofdstuk is doordacht, elke zin zorgvuldig geslepen.
Hogere machten is een roman voor de lezer die zich graag laat uitdagen, maar ook wil worden geraakt. Voor wie houdt van literaire diepgang, zonder dat de emotie het onderspit delft. Het is een boek over keuzes – de verkeerde, de juiste, en alles daartussenin.
Het is ook een boek over ouder worden. Over hoe herinneringen zich nestelen in ons lijf en hoe sommige mensen, of we dat nu willen of niet, ons nooit helemaal verlaten.
