Dick Schoof werd vorige week voorgedragen als nieuwe premier. Deze topambtenaar heeft een veelzijdige en soms controversiële carrière achter de rug. Het bekendst is hij als AIVD-baas, waar hij al snel een reputatie neerzette. Hij stond vanaf 2018 aan het hoofd van onze inlichtingen- en veiligheidsdienst en kreeg al snel de bijnaam ‘tricky Dicky’. Op zijn eerste dag bij zijn nieuwe baan arriveerde hij op in een gepantserde Audi, waar de nuchtere en ietwat traditionele AIVD nogal aan moest wennen. Een ingewijde: ‘De AIVD is normaler dan het ministerie van Onderwijs, maar Schoof dacht dat-ie in een James Bond-omgeving terechtkwam.’
.png)
Schoof is opgegroeid in een groot katholiek gezin en opgeleid als planoloog. Zijn loopbaan begint bij het ministerie van Justitie, waarna hij snel opklimt via de Immigratie- en Naturalisatiedienst en het ministerie van Binnenlandse Zaken, waar hij verantwoordelijk is voor de openbare orde. In 2010 verhuist de politie van Binnenlandse Zaken naar Veiligheid en Justitie gaat en Schoof verhuist mee. Achter de schermen werkt hij nauw samen met minister Opstelten, van de VVD, en speelt hij een kernrol bij de invoering van de Nationale Politie. Hoewel dit plan later kritiek krijgt omdat het te ambitieus was en te snel zou zijn uitgevoerd, laat het wel zijn politieke en ambtelijke vaardigheden zien. De oud-minister is dan ook nog steeds over hem te spreken en noemt het loyaal. Verder zegt Opstelten over Schoof: ‘Niet alleen richting mij als minister, maar ook richting zijn team. Dick gaat voor zijn mensen staan. En hij vertelde je als minister de waarheid. Hij durfde ook soms te zeggen: dit moet je niet doen.’ Onder topambtenaren blijkt dit een schaarse en unieke karaktereigenschap te zijn.
Ondanks zijn frisse energie en interesse, krijgt Schoof niet de topfunctie als hoogste ambtenaar op het ministerie van Veiligheid en Justitie. Maar hij herpakt zich goed en weet zich later als terrorismecoördinator te herpakken. Insiders vertellen ook dat hij zich steeds meer als teamspeler kan opstellen. Daartegenover staat wel dat Schoof zich als terrorismecoördinator graag op de voorgrond profileert. Hij schuift vaak aan bij talkshows om te praten over nationale crises en wil op die manier zijn instantie, de NCTV (Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid), in de kijker speler, maar misschien tegelijk ook zichzelf.
Met de opkomst van islamitisch terrorisme en de vluchtelingencrisis stortte in 2014 vlucht MH17 neer. Schoof kreeg de taak om een goede crisisorganisatie op te zetten. Samenwerking tussen departementen en een gedeelde strategie waren daarbij van cruciaal belang. Dit bleek echter lastig te realiseren, aangezien de verschillende Nederlandse instanties vaak van mening verschilden en verschillende werkculturen hadden. Toch heeft Schoof dit volgens collega’s zeer efficiënt uitgevoerd. Zijn pragmatische aanpak en vermogen om verschillende partijen bij elkaar te brengen, werden toen duidelijk zichtbaar.
Na zijn tijd bij de AIVD wordt Schoof in 2020 de hoogste ambtenaar bij Justitie en Veiligheid, een functie die hij altijd heeft geambieerd. In deze rol komt hij dichter bij de macht te staan, een plek waar hij zich comfortabeler voelt dan bij de AIVD. Zijn band met Rutte is dan ook sterk, en Schoof is een ambtenaar op wie onze demissionair-premier altijd kon rekenen. Dat Schoof nu zijn functie in het Torentje zou overnemen, had Rutte waarschijnlijk niet zien aankomen.
Als beoogd premier is Schoof een man met veel ervaring en kennis, maar ook met een verleden vol uitdagingen en controverse. Dick Schoof zal, als hij inderdaad premier wordt, bij zijn aantreden de oudste zijn die Nederland sinds de Tweede Wereldoorlog heeft gekend. Hij is 67 jaar en nu al vijf jaar ouder dan Willem Drees was toen hij aantrad. Daarnaast is Schoof de allereerste premier in Nederland die partijloos is. Tot 2021 was hij lid van de PvdA, maar vertegenwoordigt nu geen enkele partij. Tot 2010 had Nederland alleen sociaal-democratische en christelijke regeringsleiders. Met Rutte kregen we de eerste liberale premier, en Schoof zou nu opnieuw een primeur zijn als de eerste partijloze premier.
Schoof's reputatie als crisismanager en verbinder maakt hem een sterke kandidaat, maar zijn ijdelheid en ongeduld kunnen uitdagingen vormen. Zijn naaste vertrouwelingen zijn ervan overtuigd dat hij een goede premier kan zijn. Hij leeft gedisciplineerd, is loyaal, en houdt zijn ministers strak aan de lijn.
