Verlies van een dierbare roept onvermijdelijk gedachten en gevoelens op rondom je eigen sterfelijkheid. Het kan vragen oproepen over de zin van het leven, wat nou eigenlijk belangrijk is, je vraagt je misschien af of je zelf wel bewust genoeg leeft, of je de moeite waard blijft om van te houden, of dat je de juiste keuzes maakt in de jaren die nog voor je liggen. Bij verlies voel je je bewust de kwetsbaarheid, de veranderlijkheid en de vergankelijkheid van het leven even tot in je botten. Of, zoals Irvin Yalom het in zijn boek “Tegen de zon inkijken” beschrijft:
“Het is niet makkelijk om je elk moment van je leven ten volle bewust te zijn van de dood. Het is als proberen tegen de zon in te kijken: dat houdt je ook maar even vol. (…) de doodsangst zullen we nooit volledig kunnen temmen: die zal altijd ergens in een verborgen ravijn in onze geest op de loer blijven liggen.”
Nu zie ik in mijn praktijk als relatietherapeute dat doodsangst de relatiedynamiek op allerlei manieren kan beïnvloeden. Als je in je leven met (abrupt) verlies te maken hebt gehad en je merkt dat angst voor verlies vaak een onderdeel van je gemoedstoestand is, zeg je tegen je partner bijvoorbeeld sneller dingen als: “Doe voorzichtig!”, “Ben je gek, op jouw leeftijd nog motorrijden?” Het kan een rem zetten op de vrijheid en autonomie van je partner. Want hoewel zorgzaamheid vaak als liefde wordt ervaren, roept bezorgdheid meestal een beklemmend gevoel op. Ik zie vaak gebeuren wanneer angst voor verlies geprojecteerd wordt op de partner, hij of zij vervolgens het idee heeft dat die twee keuzes heeft. Optie één: ik pas me aan aan jouw behoeften. Maar hoe vaker ik dat doe, hoe groter het gevoel wordt dat mijn vrijheid wordt beperkt en hoe groter mijn frustratie naar jou als ik een keer kritiek van je krijg. Optie twee: ik doe gewoon wat ik wil, maar hou het voor me. Zo belast ik je er niet mee en hou ik mijn vrijheid. Maar hoe vaker ik dat doe en jij daar toch achter komt, hoe meer jij mij gaat wantrouwen.
Ik voeg er optie drie aan toe. Het verschil in angst voor verlies en de dood tussen partners is een gegeven, het is zinloos om de ander te overtuigen om mee te gaan in jouw perspectief. Het gaat niet om het verschil, maar over hoe je over het verschil van de beleving praat. Vraag elkaar regelmatig hoe je het verschil beleeft, welke tegenstrijdige gevoelens zich dan meester van je maken en welke neiging je hebt om met die tegenstrijdige gevoelens om te gaan.
Bijvoorbeeld: ik gun jou je week met je vrienden en tegelijkertijd merk ik dat ik zenuwachtig word bij het idee dat ik dan alleen thuis ben, ik krijg gedachten over wat als…? Dan reageer ik dus een beetje gelaten. Ik kan me voorstellen dat jij dan het gevoel hebt dat ik je niet echt blij voor je ben.
Openheid nodigt de ander uit om ook zijn of haar tegenstrijdig gevoelens te delen. Vaak leidt dit er al toe dat de angstige partner iets meer kan loslaten en dat de andere partner bewust kiest om zich op bepaalde momenten aan te passen, uit vrijwilligheid en niet omdat het moet.
Het omgaan met verlies is een complex proces, en het heeft invloed op zowel individuele als relationele niveaus. Door bewust met onze emoties en angsten om te gaan en met onze partners te communiceren, kunnen we een diepere verbinding en begrip bereiken, zelfs te midden van verlies en angst.
