Nobelprijs 2024: waarom ongelijkheid blijft bestaan

Inclusieve versus Extractieve Instituties

Het centrale uitgangspunt van hun onderzoek is dat het succes van landen sterk afhangt van de politieke en economische instituties die ze hebben ontwikkeld, met name tijdens de koloniale periode. Volgens de onderzoekers leidde koloniale overheersing tot twee soorten instituties: inclusieve en extractieve.

• Inclusieve instituties: In gebieden met lage bevolkingsdichtheid, waar Europese kolonisten zichzelf vestigden, werden instituties gevormd die inclusieve vormen van bestuur bevorderden. Deze instituties, zoals democratieën, gaven de bevolking meer kansen en zorgden voor een gelijkere verdeling van de macht en rijkdom. Dit bevorderde op zijn beurt economische groei en welvaart op de lange termijn.
• Extractieve instituties: In gebieden met een hoge bevolkingsdichtheid, waar Europese kolonisten vooral uit waren op grondstoffen en arbeidskrachten, werden extractieve instituties opgezet. Deze systemen dienden om de rijkdom te concentreren bij een kleine elite, vaak ten koste van de meerderheid van de bevolking. Deze landen bleven vaak gevangen in armoede en ongelijkheid.

Volgens Acemoglu: “Het werk dat wij hebben verricht benadrukt het belang van democratie en inclusieve instituties voor duurzame economische ontwikkeling.”

Voorbeeld van ongelijkheid: Nogales

Een veelgebruikt voorbeeld van hun theorie is de tweelingstad Nogales, die zich uitstrekt over de grens tussen de Verenigde Staten en Mexico. Hoewel de noordelijke en zuidelijke delen van de stad dezelfde geografische kenmerken en hulpbronnen hebben, is het Amerikaanse deel aanzienlijk welvarender. Dit verschil wordt volgens de onderzoekers veroorzaakt door de inclusieve instituties in de Verenigde Staten, in tegenstelling tot de meer extractieve instituties in Mexico.

Kritiek op het onderzoek

Hoewel het onderzoek van Acemoglu, Robinson en Johnson brede waardering heeft gekregen, is het niet zonder tegenstanders. Sommige academici betogen dat hun theorie te veel nadruk legt op instituties en onvoldoende rekening houdt met de invloed van cultuur en historische omstandigheden op economische ontwikkeling.

Daarnaast wordt vaak gewezen op China als tegenvoorbeeld. Ondanks zijn autocratische regering heeft China de afgelopen decennia een explosieve economische groei doorgemaakt, wat suggereert dat ook niet-democratische systemen economische successen kunnen behalen. Deze critici beweren dat de complexiteit van economische ontwikkeling niet kan worden teruggebracht tot één factor, zoals instituties.

Betekenis van de prijs

Met hun Nobelprijs onderstreept de commissie het belang van diepgaand economisch onderzoek naar de fundamentele oorzaken van ongelijkheid tussen landen. Het werk van Acemoglu, Robinson en Johnson biedt beleidsmakers wereldwijd waardevolle inzichten in de cruciale rol van goed bestuur en inclusieve instituties voor de bevordering van economische groei en sociale gelijkheid.

Hoewel er zeker ruimte is voor debat, hebben hun bevindingen reeds de manier veranderd waarop veel economen en politici denken over de langetermijneffecten van kolonialisme en de relatie tussen politieke structuren en economische ontwikkeling.

Deze erkenning door de Nobelprijscommissie benadrukt de blijvende relevantie van dit onderzoek in een tijd waarin ongelijkheid, zowel binnen als tussen landen, een belangrijke uitdaging blijft voor de wereldgemeenschap.

‍

‍