Weet je waar het woord “mantelzorg” vandaan komt, vraagt Helma Groot (1946) Proudies tijdens het interview naar haar nieuwe kunstproject. “De herkomst ligt in het verhaal van Sint Maarten, de Romeinse soldaat die later tot heilige verklaard werd. Toen een arme bedelaar hem om hulp vroeg, sneed hij zijn mantel in twee stukken en gaf de ene helft aan de man,” vertelt ze. Helma gaf zelf jarenlang mantelzorg aan haar man die in 2000 werd gediagnosticeerd met de ziekte van Waldenström, een vorm van lymfeklierkanker. Met haar kunstproject ‘Hoe Mantelzorg vleugels geeft: Mantels voor de Mantelzorger’ wil ze mantelzorgers een hart onder de riem steken en hoopt een bron van ‘herkenning en erkenning’ te zijn.
.png)
All you can Art Summerschool. Fotograaf Marco De Swart © Kunsthal Rotterdam
“In het begin besef je eigenlijk nog niet dat je mantelzorger bent, ik had er nooit bij stil gestaan,” vertelt Helma. “Je doet de dagelijkse dingen, zorgt voor het eten, helpt met een kopje koffie zetten—en zonder dat je het realiseert, ga je steeds meer dingen overnemen van de ander. Zo rol je er geleidelijk in." Als ze terugdenkt aan die periode vertelt ze dat het later ook zwaar werd en hoe lastig het kon zijn om tijd voor zichzelf te vinden. Haar passie voor kunst verdween steeds meer naar de achtergrond. Alles wordt lastiger om te ondernemen: “Om even naar een feestje te gaan, is een grote onderneming met een rolstoel. En dan kwamen we op het feestje en dan hadden mensen eigenlijk niet door hoeveel moeite het ons gekost had om erbij te zijn. We wilden er gewoon bij horen maar werden onbedoeld soms wel een beetje over het hoofd gezien.”
De mantelzorg werd zwaarder en professionele hulp werd nodig. Zo lang mogelijk wilden ze eigen regie houden en thuis blijven wonen. In 2019 kwam haar man te overlijden en begon voor Helma een heel nieuw proces van veranderingen en dingen regelen en een ander huis zoeken. Al snel volgde in 2020 de corona pandemie en besloot Helma in 2021 in een nieuw huis te gaan wonen en meer te gaan wandelen. In 2022 liep ze, op haar 76e, De Camino, de tocht naar Santiago de Compostela. In totaal liep ze 800 kilometer: “De Camino werd mijn thuis. In 2004 liep ik met mijn man de laatste 100 kilometer naar Santiago en had altijd de droom om eens de hele tocht te lopen.”
Afgelopen zomer nam ze een oude passie weer op: kunst. Ze deed mee aan de Summerschool All You Can Art van de Kunsthal in Rotterdam. Tijdens vijf wekenlange opleiding had ze de kans om met een andere docent te werken. In de tweede week had de docent David Bade een aantal rolstoelen in het atelier geplaatst. Dat riep bij Helma een gemengde reactie op: “Ik heb zo lang met rolstoelen te maken gehad, dat voelde nog te dichtbij, te heftig.” In plaats daarvan stelde Helma voor om zich te richten op mantelzorg, een onderwerp dat haar nader aan het hart lag.
Een inspiratiebron was het verhaal van Sint Maarten. Volgens de legende sneed hij zijn mantel doormidden om een behoeftige man te kleden, wat de oorsprong van de term "mantel" verklaart. Met deze symboliek in gedachten wilde Helma een project ontwikkelen dat mantelzorgers erkenning en steun biedt—een teken van solidariteit voor degenen die altijd klaarstaan voor anderen. Door haar eigen ervaringen met mantelzorg in dit verhaal te verwerken, hoopte ze iets te creëren dat zowel betekenisvol als bemoedigend was.
Haar mantels vertellen een verhaal met herkenning, elk met zijn eigen betekenis. Er is een mantel met een vogeltje in een gouden kooi, maar zonder deurtje om naar buiten te kunnen. Daarnaast is er een prachtige fluwelen mantel met gekreukte zakdoeken, maar met gouden parels die deze mantel sieren en symbool staan voor de tranen. “Het moet een verhaal vertellen, het moet een beetje schuren, want mantelzorg is niet altijd leuk.”
Ze zegt over haar project ‘Hoe mantelzorg vleugels geeft, mantels voor de mantelzorger’: “Ik hoop dat mijn mantels de mantelzorger kunnen ondersteunen. De persoon achter de mantelzorg wordt vaak niet gezien of genoeg gehoord. Ik hoop dat de mantels herkenning geven, want vaak realiseert de omgeving niet wat de impact van mantelzorg op het leven van de mantelzorger is.”
In november wordt in veel gemeenten de Mantelzorgweek georganiseerd. In Den Haag vindt op 7, 8 en 9 november de Haagse Mantelzorgdriedaagse plaats. Helma geeft dan op 8 november een workshop, waar naast informatie ook wordt gezorgd voor een prettige middag met een hapje, een drankje en een afsluitende borrel. Als we Helma om een laatste advies vragen, zegt ze: “Geniet van wat nog kan, leef in het nu en maak daar het beste van.”
Lees hier meer over de Mantelzorgdriedaagse in Den Haag en het optreden op 8 november.
