In de statige zalen van het Rijksmuseum, ontvouwt zich een kunsthistorisch moment van betekenis: een grote overzichtstentoonstelling van het werk van Frans Hals, een evenement dat sinds 1989 niet meer plaatsvond. Het is een tentoonstelling die met enige nervositeit tegemoet wordt gezien, want Hals was de kunstenaar die, in de woorden van Vincent van Gogh, nooit iets anders schilderde dan portretten - "niets, niets, niets dan dat."
.png)
Frans Hals, vaak gezien als een virtuoos met een beperkt repertoire, heeft zijn artistieke lot volledig verbonden aan het genre van de portretkunst. Zijn oeuvre bestaat uit zo'n tweehonderd werken, waarin hij de crème de la crème van de zeventiende-eeuwse Hollandse samenleving vereeuwigde. We zien burgemeesters, brouwers, pijprokers, regenten, straatjongens en mensen die allerhande voorwerpen vasthouden – van een ezelskaak tot een opgeblazen varkensblaas. En niet te vergeten, honderden uitdrukkingsvolle Nederlandse gezichten, omlijst door platte linnen kragen en molensteenkragen.
Deze retrospectieve stelt ons de cruciale vraag: is ons oordeel over Hals' kunstenaarschap gekleurd door de schaduwen van zijn tijdgenoten, de grote Rembrandt en de minutieuze Vermeer? Is het mogelijk om Frans Hals met dezelfde bewondering te omarmen?
Geboren ergens in de vroege jaren 1580 in Antwerpen, verhuisde hij als kind naar Haarlem, waar hij zijn naam zou vestigen als portretschilder. Het waren de tijden van opkomende burgerij, waarin een nieuwe klasse zichzelf en haar succes wilde vastleggen. En Hals? Hals was de man met het penseel, die hun aspiraties kleur gaf.
Zijn penseelvoering was revolutionair - vlot, met een haast onzichtbare hand. Kijk naar de "Schuttersmaaltijd ter viering van de Vrede van Munster", een groepsportret vol dynamiek en levendigheid, alsof je op het punt staat zelf een glas op de vrede te heffen. De lachende cavaliers, de opgewekte burgers, ze leven op zijn doeken. Zijn "Portret van een Jonge Man met een Schedel" bijvoorbeeld, is niet alleen een vanitassymbool, maar ook een persoonlijke uitnodiging om dieper te kijken dan het oppervlak.
Maar Hals schilderde niet alleen de elite. Neem zijn "Zigeunermeisje" - een beeld dat tegelijkertijd mysterieus en open is. Ze is niet zomaar een onderwerp; ze is een persoon met een verhaal dat we nooit helemaal zullen kennen.
Frans Hals had het niet altijd makkelijk. Geldzorgen kleurden zijn leven en de waardering voor zijn werk nam af tegen het einde van zijn leven. Hij stierf in armoede in 1666. Zijn nalatenschap echter, overleefde de tijden.
Zijn meest bijzondere werken? Daarover kunnen kunstliefhebbers uren discussiëren. Zijn "Schuttersstukken" zijn imposant, zijn regenten en regentessen tonen zijn vermogen om waardigheid en autoriteit vast te leggen. Maar misschien zijn het de individuele portretten, zoals "De Lachende Cavalier", die ons het meest raken. Hier is geen sprake van een stille, statische pose, maar van een glimlach die de eeuwen trotseert.
In Frans Hals' portretten zie je de mens achter de status. Ze zijn niet alleen een weergave van de 17e eeuw, maar ook een uitnodiging om te herinneren dat achter elke historische façade echte mensen leefden. In een tijd waarin portretten vaak een formele aangelegenheid waren, bracht Hals de menselijkheid naar voren.
De tentoonstelling in het Rijksmuseum is dus meer dan een verzameling schilderijen; het is een tijdmachine naar een tijdperk waarin de kunstenaar en zijn onderwerp ons uitnodigen voor een ontmoeting. Ga niet alleen kijken naar Frans Hals; ga de ontmoeting aan. Misschien vind je in die oude Hollandse gezichten iets verrassend bekends - de twinkeling van het leven zelf.
En op de vraag of we Frans Hals net zo kunnen waarderen als Rembrandt of Vermeer, is het antwoord zeker ja. Zijn schilderijen spreken nog altijd tot ons, met echte emoties en vakmanschap dat de tijd heeft doorstaan. In zijn portretten zie je levendige, herkenbare mensen. Hals laat ons de 17e eeuw zien alsof het vandaag was. Dat is het mooie van echte kunst: het blijft boeien, jaar na jaar.
Ben je klaar om je te verdiepen in de kunst van Frans Hals, een van de meest vernieuwende portretschilders van de zeventiende eeuw? Dit voorjaar biedt de Vrije Academie een boeiend college over deze revolutionaire kunstenaar, wiens werken nu te bewonderen zijn in het Rijksmuseum Amsterdam.
Frans Hals is beroemd om zijn levendige en impressionistische stijl, die hem ver vooruit plaatste in zijn tijd. Zijn technieken en unieke benadering van schilderen hebben hem tot een icoon in de kunstwereld gemaakt. De huidige tentoonstelling in het Rijksmuseum, te zien van 16 februari tot en met 9 juni 2024, is een unieke kans om zijn werk van dichtbij te ervaren.
Maar waarom zou je je beperken tot alleen kijken? Met het college van de Vrije Academie krijg je een diepgaand inzicht in het leven en werk van Frans Hals. Ontdek niet alleen zijn schildertechnieken en invloeden, maar ook de historische en culturele context die hem vormde.
De colleges worden gegeven op 19 locaties in heel Nederland én online. Dit is jouw kans om meer te leren over de kunst van een ware meester. Schrijf je nu in en reis met ons mee door het leven en de kunst van Frans Hals!
Klik hier voor meer informatie en inschrijving voor het college, of om andere Frans Hals-activiteiten te ontdekken.
