Dit is een schilderij van Hans Holbein de Jongere uit 1533: De ambassadeurs. Als je goed naar dit schilderij kijkt, valt je dan iets op? Juist die vreemde vlek op de grond. Om die vlek te begrijpen heb je een ‘sleutel’ nodig. Dat houdt in dat je helemaal rechts aan de zijkant moet gaan staan of toevallig een bolle spiegel mee moet brengen. En dan wordt het duidelijk: de lange vlek van schuin rechts bekeken is een perfecte ronde schedel.
afbeelding: Wikipedia
Zo begint het boek “Goed kijken begint met negeren” van Wieteke van Zeil. In de paar meter kunstboeken die wij in de kast hebben staan, staat dit boek er niet tussen. Het ligt op of onder tafel zodat we het altijd bij de hand hebben. Dit boek gaat over de kunst van opmerkzaamheid. Een gave of talent dat te leren is. De auteur laat op opmerkelijke wijze zien hoe.
Even terug naar dit schilderij. Veel kunstwerken bevatten geheimen en kunstenaars zijn meester in het kijken. Zij merken op wat ons vaak ontgaat. En ze brengen boodschappen aan in de schilderijen. Zoals hier: we zien twee rijke jongemannen in satijn en bonte kleding en een tafel vol spullen. En dan ineens die vlek, die schedel dus. Holbein wil ermee aangeven dat we vooral niet moeten vergeten dat we sterfelijk zijn.
Van Zeil laat in het boek je genieten van 56 schilderijen waarvan ze op de ene pagina een detail laat zien en de volgende pagina het hele schilderij. Ze schrijft er vervolgens bijzonder smakelijk een stukje kunstgeschiedenis bij. Het leuke is dat als je het boek uit hebt, je zo weer opnieuw kunt beginnen. Ik heb het ook achterstevoren gelezen. Ik kijk naar het schilderij en vraag me af welk detail ze er uit haalt. Het wordt bijna een spelletje. Het boeiende is ook dat ze zelf veel details niet direct ziet en daar dan diverse ambachtsmensen raadpleegt. Bijvoorbeeld wat een schoenmaker doet met een elastiek om zijn been. Dat blijkt een spanriem te zijn. En weet je wat een zonneriem is? Dat blijkt een middeleeuwse GPS en wereldklok in één te zijn. Zo beschrijft ze honderden verrassende elementen. Tussen een serie schilderijen interviewt ze mensen die voor hun beroep goed moeten kijken zoals o.a. een ontwerper, een commissaris van politie, een luchtverkeersleider, een weerman en ook die interviews zijn erg leerzaam.
In een recensie schrijft een hoogleraar kunstgeschiedenis dat dit boek (van Wieteke van Zeil) een welkome aanvulling is op het werk van Gombrich. Nu is Gombrich zo’n beetje dé topexpert in de wereld van de kunstgeschiedenis. En zijn super dikke pil is weliswaar een enorme bron van informatie maar supersaai als je het vergelijkt met het boek van Wieteke van Zeil . Want dit boek leert je beter kijken en niet alleen naar schilderijen, je wordt op een prettige manier geconfronteerd met hoeveel je eigenlijk ontgaat in het dagelijks leven. En wat is er mooier als iemand je helpt om een nieuwe wereld te openen door opmerkzamer te worden. Verrijkend.
Wieteke van Zeil is een Nederlandse kunsthistoricus, kunstredacteur en cultuurcriticus. Zij is sinds 2003 kunstredacteur voor de Volkskrant. Sinds 2004 schrijft zij de wekelijkse serie "Oog voor Detail" in de zaterdagbijlage, waarin zij soms details van eeuwenoude kunstwerken met het
hedendaagse leven verbindt. (bron: Wikipedia)
