Henk Helmantel wordt nationaal én internationaal geroemd om zijn meesterlijk geschilderde kerkinterieurs, kloosters en stillevens. Kastanjes, tomaten, appels, vijgen en glaswerk zijn met zorg neergezet zodat er een mooie compositie van vormen en kleuren ontstaat. Wie zijn werk een keer heeft gezien, zal een ‘Helmantel’ al snel herkennen. Hij behoort tot de Noordelijke Figuratieven en wordt gezien als een van de belangrijkste kunstenaars binnen het hedendaags realisme in Nederland.
foto door: Art Revisited en Corné Sparidaens
Dhr. Helmantel is onlangs 79 jaar geworden. “Ik zit in de nazomer van mijn leven.” Hij werkt nog net zo hard als ooit en staat zes dagen per week in zijn atelier. Het is tijd voor een interview met deze virtuoos van licht en duister.
Zijn ouders hadden een kwekerij van groente en fruit in het Groningse dorp Westeremden. Henk kon goed tekenen: “Ik was tien jaar en wist dat ik kunstschilder wilde worden.” Hij volgde de opleiding aan Academie Minerva. Tijdens de vakanties werkte Helmantel mee op de kwekerij en daar had hij zijn latere schilders-onderwerpen in handen, zoals de appels, bessen en tomaten. “Ik heb altijd grote bewondering gehad voor de natuur en voor het geloof.”
In zijn atelier staat een groot doek, het licht valt vanuit het raam op een groot kerkinterieur. Altijd tonen zijn kerkinterieurs leeg met diepte en lichtinval. Ze zijn helder van atmosfeer met boogmuren en nissen. “Ik schilder de kerk in mijn dorp Westeremden. Het staat naast mijn huis. Het is een gigantisch grote kerk en daardoor een hele klus, ik hoop dat ik het schilderij op tijd klaar heb. Begin mei moet het afgerond zijn voor mijn volgende expositie De kerken van Helmantel. En een werk is pas af, als het af is. Dat voel ik gewoon.”
Hij schildert veel stillevens en interieurs van middeleeuwse kerken en kloosters en richt zich met name op de Romaanse en vroeg-gotische bouwkunst, zowel in Nederland als in andere gebieden in West-Europa. Zijn christelijke levensovertuiging speelt een belangrijke rol in zijn beleving van schepping en cultuur. “Ik ben geen grote globetrotter, ik heb wel veel kerken en kloosters bezichtigd in o.a. Duitsland, Zwitserland en Noorwegen. In Zuid-Frankrijk staan een aantal prachtige Romaanse kloosters en op het eiland Götland in de Oostzee heb ik de mooiste kerken bezocht.”
De kunstenaar is enthousiast van verschillende kunstenaars en kunststromingen, vooral van de Franse impressionisten. “Rembrandt van Rijn en Johannes Vermeer steken er met kop en schouders bovenuit. En vergeet de Vlaamse renaissanceschilder Jan van Eyck niet, een groot vakman.”
Zijn schilderkunst wordt in Nederland en tot ver over de landsgrenzen gewaardeerd. In het buitenland zijn Helmantels schilderijen onder meer tentoongesteld in de Verenigde Staten, Duitsland, Engeland, Italië, Frankrijk, Indonesië en zelfs in Taiwan. Helmantel woont en werkt in het Noord-Groningse wierdedorp Westeremden. Zijn expositieruimte ‘De Weem’ in Westeremden trekt jaarlijks duizenden bezoekers. “Ik heb altijd in volle vrijheid mijn werk mogen uitoefenen. Ik heb veel waardering mogen krijgen. De gezinsomstandigheden waren goed en ik was actief betrokken bij de kerk. Ik ben een dankbaar mens richting God, die mij deze gave heeft gegeven. Ik kijk heel tevreden terug op mijn leven.”
Tussen 1974 en 1985 herbouwde het echtpaar Helmantel de middeleeuwse weem (pastorieboerderij), waarvan de funderingen nog onder de grond lagen, om tot een smaakvol woonhuis met stenen vloeren, houten plafonds en zware deuren. Om het huis ligt een sfeervol, parkachtige tuin met grote bomen, grasvelden en bloemborders. “Dat we de pastorie hebben mogen verbouwen tot woonhuis en een prachtige tentoonstellingsruimte aan huis hebben, daar ben ik heel blij mee.”
Helmantel lacht. “Dat zijn er zoveel. Het Rijksmuseum, maar ook museum MORE in Gorssel vind ik geweldig om te bezoeken. In het buitenland zijn ‘The National Gallery in Londen en het Louvre in Parijs een bezoek waard, ze hebben allebei een overweldigende kunstcollectie. In Keulen is een geweldig museum met prachtige middeleeuwse schilderkunst een echte aanrader.”
“Misschien als conservator in een museum werken? Maar ik ben kind van een kweker en geïnteresseerd in fruitbomen, dan is fruitkweker een logische stap.”
Helmantel werkt van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat. Alleen de zaterdagavond en zondag zijn om te rusten. Dan leest hij wat kranten, bezoekt familie en vrienden, fiets een stukje en gaat op zondag naar de kerk. “Zolang ik mij fit voel, mijn ogen nog goed zijn en mijn handen niet trillen, blijf ik zo nog even doorgaan en hoop nog een aantal jaren mijn werk voort te zetten. Na de pensioengerechtigde leeftijd ben je niet meer zo belangrijk. Maar vitale ouderen zijn juist veel betekend voor de maatschappij. Ze hebben ervaring, vaak meer rust en overzicht.”
“Blijf actief en doe waar je plezier in hebt. Leef je eigen leven.”
De tentoonstelling De kerken van Helmantel is in Museum Helmantel te zien vanaf 2 mei t/m 2 november 2024. De tentoonstelling zal bestaan uit recente en minder recente kerkinterieurs en aangevuld met oude en nieuwe stillevens.
In Slot Zeist is er deze zomer van 23 juni t/m 25 augustus een expositie met prachtig werk van Henk Helmantel.
Proudies biedt de online cursus Olieverfschilderen -De vijgen van Henk Helmantel- aan. Het is voor iedereen die wil leren werken met olieverf en een fascinatie heeft voor de unieke artistieke stijl van de Henk Helmantel. Gegeven door de enthousiaste Nicolette van Dijk is het een inspirerende cursus.
