Een van de eerste grottekeningen die ik zag waren de paarden in de prachtige grot Peche Merle, in Cabrerets, in de Franse vallei van de Célé (de Lot). Het is een twee kilometer lange grot die in 1922 ontdekt werd door drie kinderen. De grot bevat naast de zeven enorme zalen met zuilen, draperieën, stalactieten en stalagmieten, talloze tekeningen, gravures en rotsschilderingen. De oudste menselijke activiteiten werden gedateerd op 36.000 jaar.
De grot wordt wel de Sixtijnse kapel van de grotkunst genoemd. En het is werkelijk adembenemend. Toen ik de eerste keer de paarden zag, jaren geleden, maakte dit een verpletterende indruk. Ik had tranen in mijn ogen. Zo groot, zo realistisch, de wand en uitsteeksels van de rots werd gebruikt om de vorm van de paarden te accentueren. De gestippelde paarden ‘the spotted horses’ zijn uitermate knap getekend. Omdat de paarden dromerig lijken te zweven is een theorie dat sjamanen dit hebben bedoeld als een ritueel. In de diepte van de grotten werd namelijk niet geleefd, maar daar werd het beleefd als de bovennatuurlijke wereld. Daar kwamen dus de priesters en sjamanen, onderzoek in Alta Mira (Spanje) toont bewijs dat dit ook vrouwen konden zijn. We weten dat er ook kinderen kwamen in Peche Merle omdat er kindervoetstapjes zijn gevonden in versteende afdrukken van klei. De rode en zwarte stippen (dots) komen in veel meer rotsschilderingen voor en soms er lijkt een patroon in te zitten. Daarom vermoedde men dat het een communicatiemiddel met of via de goden zou kunnen zijn. Er is in de wetenschap een discussie gaande of de stippen in de paardentekeningen echt zijn. Via DNA onderzoek is men er onlangs achter gekomen dat er in die ijstijd (29.000 jaar geleden) inderdaad wit gestippelde paarden geweest moeten zijn.
Elk paard is 1,60 meter lang. Ze zijn met een verbluffende techniek getekend met houtskool, geschilderd, geblazen en voorzien van pigmenten, oker, mangaan en ijzer. Door de paarden heen is een vis getekend (op de foto nauwelijks te zien en ook in het echt moet je je best doen om dit te zien). Als je je voorstelt dat het met een belichting van een simpele waskaars in die diepe aardedonkere grot is gecreëerd, neemt de achting voor deze kunstenaars alleen maar toe. Het is dus realisme, die kunstenaars als Picasso en vele anderen die hier geweest zijn, hebben geïnspireerd. Picasso zou hebben gezegd: "Sinds Lascaux hebben we niets meer uitgevonden."
Een bijzonder hoogtepunt vind ik de groet van de kunstenaars uit de lang vervlogen prehistorie. De handafdrukken waar pigment omheen geblazen is. Deze afdruk heeft dertien stippen. Volgens wetenschappers van de Penn State University lijkt het merendeel van de handafdrukken van de wandschilderingen (in drie grotten in Frankrijk en Spanje) afkomstig te zijn van vrouwen.
Slechts tien procent van de in verf achtergebleven afdrukken kan worden toegeschreven aan mannen en slechts vijftien procent aan pubers.
Een beeld zegt meer dan…
Deze zomer bezochten wij Peche Merle opnieuw. En weer was ik diep geraakt door de schoonheid en geïntrigeerd door de vele mysteriën rond de oudheid waarvan we nog niet zo heel veel weten. Woorden zijn er genoeg aan besteed. Duizenden. Is het een afbeelding van een realiteit of een verbeelding? We weten het domweg niet. Er zijn zoveel onbeantwoorde vragen, vooral ook omdat we zo goed als niets van de context weten. Gelukkig maar, denk ik dan. Soms helpt het om kunst te begrijpen. Soms is aanschouwen en het ondergaan van het mysterie genoeg.
