Maurits Cornelis Escher is een wereldberoemd graficus die met een soort wiskundige precisie van de ene figuur naar de andere ging. Hij weet in zijn tekeningen de kijker, zonder enige moeite, op het verkeerde been te zetten. De dingen schijnen te kloppen, want hij heeft het zo afgebeeld; en toch klopt er iets niet. Veel van zijn afbeeldingen zijn wereldberoemd, je ziet overal posters, boekomslagen en illustraties waarbij gebruikgemaakt wordt van zijn grafieken. Waarlijke kunstwerken zijn het allemaal. Technisch volgens mij onovertroffen, maar vooral ook beeldend.
Maurits Cornelis Escher werd geboren in Leeuwarden in 1898, in een deel van het voormalige paleis van prinses Maria Louise van Hessen-Kassel, moeder van stadhouder Willem de vierde. Het paleis is tegenwoordig het keramiekmuseum De Princessehof. Daar is ook de nodige aandacht voor Escher, onder andere een keldergewelf dat geheel in de sfeer van de geometrie van de tekenaar vormgegeven is.
Escher schreef in een van zijn boeken iets wat mij diep trof: nadat hij besefte dat het beheersen van de techniek niet langer zijn doel was, vielen hem als het ware de schellen van de ogen.
“Ik werd gegrepen door een ander verlangen, waarvan ik het bestaan tot dusver niet had gekend…. Er kwamen ideeën boven, denkbeelden die mij zo boeiden dat ik ze met alle geweld aan anderen duidelijk wilde maken. Dat kon niet met woorden geschieden, het waren geen literaire gedachten, maar typische denk-beelden, die voor anderen alleen verstaanbaar worden als men er een af-“beelding” van toont.”
En later; de ideeën die eraan ten grondslag liggen getuigen veelal van mijn verwondering over – en mijn bewondering voor wetmatigheden die de ruimte om ons heen bevat. Wie zich verwondert, geeft zich rekenschap van een wonder. Door zintuiglijk open te staan voor de raadsels die ons omringen en door mijn gewaarwordingen te overdenken en analyseren, kom ik in de buurt van het domein van de wiskunde.” (Escher in MC Escher Grafieken en tekeningen 1959/1976).
Mooi zo’n zin: “Wie zich verwondert, geeft zich rekenschap van een wonder”.
En dan tekent Escher de bovenstaande afbeelding: ‘Bevrijding’ noemt hij het. Vanuit een rol (boekrol?) gaan driehoeken langzamerhand over in witte en zwarte vogels (‘Ontwikkeling’ noemt Escher het) die uiteindelijk zich bevrijden van elkaar en als zelfstandige wezens de wereld invliegen.
Ik denk dan aan wetten en regels, opgeschreven door mensen die daar blijkbaar niet zonder kunnen. Geleidelijk vormen de geometrische figuren zich om tot vrije vogels die het luchtruim kiezen. De vogels zijn ook niet meer gelijk. Zoals de figuren in het begin wel gelijk zijn. Ze hebben een eigen gestalte gekregen. Een eigen vorm en identiteit. Misschien heeft God het zo wel bedoeld. Bevrijding als loskomen van verlammende regels en werken aan bevrijding. Geloven in vrijheid. Weten dat je er mag zijn zoals jij bedoeld bent. Als wonder, los van menselijke wetten. Zelfs de wiskunde is gebaseerd op wetten omdat wij mensen de dingen anders niet zouden kunnen begrijpen. De techniek heeft Escher nodig gehad om zulke mooie dingen te kunnen maken. Maar met de beelden en de verbeelding kon hij meer! Zich losmaken. Zich bevrijden!
Misschien is een vakantie periode juist in het voorjaar ook wel zoiets. De kans om alles weer eens even naast je neer te leggen. Vrij zijn. En vanuit de rust al die drukte van ons anders te gaan bezien. Het voorjaar bevrijd tegemoet te gaan.
Lees ook:
Ook interessant om te weten: In de Princessehof is nu een indrukwekkende tentoonstelling over de eerste (en laatste) keizerin van China.
