‘Die Winterreise van Franz Schubert is door Thijs Kwakernaak in 24 beelden uitgebeeld. Schubert schreef deze treurige en mysterieuze liedcyclus een jaar voor zijn vroege dood (hij stierf op 31e jarige leeftijd). Muzikaal gezien was het een meesterwerk dat hij in enkele weken schreef in bedrukte stemming. Hij nodigde enkele vrienden uit en liet het, zelf zingend aan de piano forte, de eerste twaalf strofen horen. Ze waren verbluft. De emoties die het stuk opriepen en nog steeds oproepen worden veroorzaakt door de ijzige huiveringwekkende lading van de teksten van Heinrich Műller, versterkt door de geniale muziek. Een half jaar later volgde de tweede reeks van twaalf liederen.
NPO klassiek verwoordt het als volgt: “In elk van de 24 liederen is een winters tafereel verweven met de gemoedstoestand van de dolende man. Een bevroren beek, de afwezigheid van bloemen, de kou - alles doet hem denken aan zijn gebroken hart. Door de ijzige wind, een wegwijzer en een kerkhof vraagt hij zich af of hij wellicht in de dood zijn rust zal vinden. Af en toe heeft de man een sprankje hoop, maar die vervliegt met het laatste blaadje dat van de boom valt.
Schubert verklankt de tekst voortdurend en haast letterlijk in zijn muziek: luister maar hoe hij het tempo verhoogt als de jongeman zijn innerlijke onrust uitdrukt, of hoe de piano met snelle, opeenvolgende noten een snijdende windvlaag imiteert.”
Thijs Kwakernaak (1975) is een beeldhouwer die vooral met hout werkt. Over zijn werk zegt hij zelf: "Het hout leeft, zelfs als het niet meer door kan groeien; er zijn patronen en structuren in af te lezen die inzicht geven over begin en einde. Ik ben een grote vriendschap aangegaan met hout. Mijn sculpturen ontstaan vanuit mythen, sprookjes en oude verhalen.” (https://ijsselzicht.eu/thijs%20kwakernaak/index.html
In 2015 begon hij aan een heel bijzonder verhaal. Het project de 24 liederen van de Winterreise waar hij maar liefst vijf jaar over deed. Het bleek zoals hij zelf zegt: “Een louterende en emotionele reis. Het is als kijken in een spiegel.”
Persoonlijk kende ik de Winterreise niet, maar toen ik geconfronteerd werd met deze beeldengroep in Het Depot in Wageningen was ik diep getroffen. Je komt van de trap af naar beneden en het eerste wat je ziet is die beeldengroep zo op een rij. Wat een schoonheid. Soms is het in grote eenvoud, met slecht kleine detailleringen. Heel vaak handen. Wanneer je er langsloopt voel je de behoefte om het verhaal te leren kennen
Ik zou ze alle 24 apart willen laten zien met het lied erbij maar dat gaat helaas niet. Daarom enkele fragmenten met het bijbehorende beeld. Die Winterreise is een gedicht over een man die zijn huis verlaat nadat zijn geliefde hem heeft afgewezen. Hij gaat op reis met onbekende bestemming. Dat het een winterreis is, kleurt het verhaal extra in. De eerste cyclus is een opeenvolging van emoties van de reiziger die allerlei ontmoetingen heeft, vooral met elementen uit het landschap. Zowel zijn innerlijke als uiterlijke ervaringen worden beschreven en verbeeld.
De Britse tenor Ian Bostridge schreef in zijn boek over de winterreis dat hij zich een mager hoekig personage voorstelde met een gekwelde uitdrukking op zijn gezicht. Mogelijk las Thijs Kwakernaak dit want dit beeld maakte voor de eerste cyclus (Foto van Jan van der Plas). Het laat de wanhoop zien van de jongeman aan het begin van de reis.
De reis begint met een afscheid.
Als vreemdeling gekomen, Als vreemdeling gegaan…..
‘k Schrijf, nu ‘k eruit ga knijpen,
op ‘t poortje “Goede nacht”,
zodat je zult begrijpen:
aan jou heb ik gedacht.
De hoofdpersoon verliest zijn geliefde en vertrekt onder spotgelach van de windvaan en met bevroren tranen.
Kwakernaak kiest voor een klein beeldje (de meeste beelden in deze collectie zijn klein) waarbij de tranen naar beneden druipen.
Hé tranen, mijn tranen,
zijn jullie zelfs zo lauw,
dat jullie verstarren
tot ijs als koele ochtenddauw?
Dan volgt de verstarring en komt de reiziger bij de Lindeboom waar hij zoveel herinneringen heeft.
En al zijn takken ruisten,
Als riepen zij mij toe:
“Kom hier maar, beste makker,
Hier word je nooit meer moe!”
Hier ervaart de reiziger even het gevoel van veiligheid. Hij mag slapen en dromen onder zijn takken en gaat met vernieuwde energie weer op weg. Hoe dat verder gaat, komt in column twee.
